کنوانسیون پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس یونسکو
کنوانسیون (برای) پاسداری از
میراث فرهنگی ناملموس
پاریس، ۱۷ اکتبر ۲۰۰۳
کنفرانس عمومی سازمان آموزشی، علمی، و فرهنگی ملل متحد، که از این پس یونسکو خوانده می‌شود، در سی‌ودومین نشست خود که در مورخه‌ی ۲۹ سپتامبر لغایت ۱۷ اکتبر ۲۰۰۳ در پاریس برگزار گردیده،
بازگشت به مقررات موجود در حوزه‌ی حقوق بشر، به‌ویژه اعلامیه‌ی جهانی حقوق بشر سال ۱۹۴۸، پیمان بین‌المللی سال ۱۹۶۶ در موضوع حقوق اقتصادی، اجتماعی، و فرهنگی، و پیمان بین‌المللی سال ۱۹۶۶ پیرامون حقوق شهروندی و سیاسی،
نظر به اهمیت میراث فرهنگی ناملموس به‌عنوان خاستگاه تنوع فرهنگی و تضمینی برای توسعه‌ی پایدار، بدان‌گونه که در توصیه‌نامه‌ی سال ۱۹۸۹ یونسکو برای پاسداری از فرهنگ سنتی و فرهنگ عامه، و در بیانیه‌ی جهانی سال ۲۰۰۱ یونسکو در موضوع تنوع فرهنگی، و نیز در اعلامیه‌ی سال ۲۰۰۲ استانبول مصوب سومین میزگرد وزرای فرهنگ تصریح گردیده،
با در نظر داشتن همبستگی عمیق میراث فرهنگی ناملموس و میراث ملموس فرهنگی و طبیعی،
با اذعان به این امر که فرایندهای جهانی‌شدن و تغییر اجتماعی، در کنار وضعیت‌هایی که برای باززنده‌سازی گفت‌وگو میان اجتماعات ایجاد می‌کنند، ضمناً، به‌طریقی مشابه با پدیده‌ی ناشکیبایی، تهدیدهایی همچون مخدوش‌سازی، امحاء، و تخریب میراث فرهنگی ناملموس را، به‌ویژه در نبود منابعی برای پاسداری از این میراث، دامن می‌زنند،
با آگاهی از اراده‌ی جهانی و دغدغه‌ی مشترک موجود در ارتباط با لزوم پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس بشری،
ضمن توجه به این نکته که اجتماعات، به‌ویژه جوامع بومی، گروهها و، درمواردی، افراد بومی، نقشی پراهمیت را در آفرینش، پاسداری، نگهداری، و بازآفرینی میراث فرهنگی ناملموس ایفا می‌کنند، و بدین طریق به غنای تنوع فرهنگی و خلاقیت بشری یاری می‌رسانند،
با عنایت به تأثیر گسترده‌ی فعالیت‌های یونسکو در نهادینه‌سازی ابزارهایی هنجارگذار برای نگاهبانی میراث فرهنگی، به‌ویژه کنوانسیون ۱۹۷۲ برای حفظ میراث فرهنگی و طبیعی جهان،
همچنین، با عنایت به این مطلب که تا این زمان هیچ سند الزام‌آور چندجانبه‌ای در موضوع پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس در دست نیست،
با توجه به این‌که نیاز است توافق‌نامه‌ها، توصیه‌نامه‌ها، و قطع‌نامه‌های بین‌المللی موجود در موضوع میراث فرهنگی و طبیعی به‌شکل موثّر با مفادی جدید در موضوع میراث فرهنگی ناملموس تجهیز و تکمیل شوند،
با عنایت به نیازی که در زمینه‌ی ارتقای سطح آگاهی‌ها، به‌ویژه در جمع نسل‌های جوان‌تر، در زمینه‌ی اهمیت میراث فرهنگی ناملموس و پاسداری از آن احساس می‌شود،
با در نظر داشتن این موضوع که اجتماع جهانی نیاز است، هم‌گام با کشورهای عضو این کنوانسیون، در فضایی حاکی از همکاری و همیاری دوجانبه، در امر پاسداری از میراث مورداشاره مشارکت نماید،
با آگاهی از برنامه‌های یونسکو در موضوع میراث فرهنگی ناملموس، به‌ویژه اعلان شاهکارهای میراث شفاهی و ناملموس بشری،
با عنایت به نقش باارزش میراث فرهنگی ناملموس در مرتبه‌ی عاملی برای نزدیک‌کردن انسان‌ها به یکدیگر و نهادینه‌سازی تبادلات و ادراک در جمع ایشان،
این کنوانسیون را در این هفدهمین روز از ماه اکتبر سال ۲۰۰۳ تصویب می‌نماید.
یک: مفاد کلی
ماده‌ی ۱: اهداف کنوانسیون
اهداف کنوانسیون حاضر عبارت‌اند از:
(الف) پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس؛
(ب) نهادینه‌سازی احترام به میراث فرهنگی ناملموس اجتماعات، گروهها، و افراد ذی‌ربط؛
(ج) ارتقای سطح آگاهی‌ها در سطوح محلی، کشوری، و بین‌المللی در ارتباط با اهمیت میراث فرهنگی ناملموس، و نهادینه‌سازی احترام متقابل نسبت به آن؛
(د) ایجاد زمینه‌ی لازم برای همکاری و همیاری بین‌المللی.
ماده‌ی ۲: تعاریف
در چهارچوب اهدافی که این کنوانسیون دنبال می‌کند،
۱- «میراث فرهنگی ناملموس» به‌معنای کنش‌ها، بازنمایی‌ها، بیان‌ها، دانش، مهارت‌ها –همچنین ابزار، اشیاء، مصنوعات، و فضاهای فرهنگی ملازم با آن‌ها- است که اجتماعات، گروهها، و، در مواردی، افراد آن‌ها را بخشی از میراث فرهنگی خود می‌دانند. این میراث فرهنگی ناملموس، که از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌گردد، به‌طور پیوسته توسط این اجتماعات و گروهها در پاسخ به محیط، در تعاملی که با طبیعت دارند، و در واکنش به پیشینه‌شان، بازآفریده می‌شود و و برای این گروهها و اجتماعات حسی از هویت و پیوستگی را به ارمغان می‌آورد و، از این طریق، احترام به تنوع فرهنگی و خلاقیت بشری را ترویج می‌نماید. در چشم‌انداز اهداف کنوانسیون حاضر، توجّه صرفاً به آن میراث فرهنگی ناملموسی معطوف خواهد بود که با اسناد قانونی بین‌المللی موجود در زمینه‌ی حقوق بشر، با الزامات مبحث احترام متقابل میان اجتماعات، گروهها، و افراد، و با توسعه‌ی پایدار سازگار باشد.
۲- «میراث فرهنگی ناملموس»، به‌نحوی که در بند ۱ بالا تعریف گردید، از جمله در دامنه‌های زیر متجلّی می‌گردد:
(الف) سنّت‌ها و بیان‌های شفاهی، مشتمل بر زبان در مرتبه‌ی محملی برای میراث فرهنگی ناملموس؛
(ب) هنرهای اجرایی؛
(ج) کنش‌های اجتماعی، آیین‌ها، و رویدادهای جشنی؛
(د) دانش و کنش‌هایی که به طبیعت و جهان معطوف‌اند؛
(ه) صنعت‌گری سنتی.
۳- «پاسداری» به‌معنای اقداماتی است که به تضمین پایداری میراث فرهنگی ناملموس توجه دارند، و مواردی همچون شناسایی، مستندسازی، پژوهش، حفظ، پایش، ترویج، ارتقاء، انتقال، به‌ویژه از طریق آموزش رسمی و غیررسمی، و همچنین باززنده‌سازی جنبه‌های گوناگون این میراث را شامل می‌شوند.
۴- «کشور عضو» به‌معنای کشوری است که به این کنوانسیون متعهد است و این کنوانسیون در آن سندیت دارد .
۵- این کنوانسیون، با انجام سازگاری‌های لازم، در ارتباط با آن دسته از قلمروهای جغرافیایی نیز رسمیت خواهد داشت که در بند ۳۳ به آن‌ها اشاره شده، و در راستای شروط برشمرده در آن بند به عضویت کنوانسیون حاضر درمی‌آیند. در آن حد، اصطلاح «کشور عضو» به قلمروهایی این‌چنین نیز اتلاق می‌گردد.
ماده‌ی ۳: ارتباط با اسناد قانونی بین‌المللی دیگر
هیچ‌یک از مفاداین کنوانسیون نباید به‌گونه‌ای تفسیر شود که:
(الف) تحت کنوانسیون ۱۹۷۲ ویژه‌ی پایش میراث فرهنگی و طبیعی جهان، مرتبه‌ی یک دارایی میراث جهانی که با یک عنصر میراث فرهنگی ناملموس در ارتباط مستقیم قرار می‌گیرد، دچار تغییر شود یا میزان دقت در پایش آن تقلیل یابد؛ یا
(ب) حقوق و تعهدات کشورهای عضو در چهارچوب هریک از اسناد بین‌المللی مرتبط با حقوق مالکیت فکری و یا در حوزه‌ی بهره‌برداری از منابع زیستی و زیست‌محیطی که این کشورها به عضویت آن‌ها نیز درآمده‌اند، متأثّر گردند.
دو: ارکان کنوانسیون
ماده‌ی ۴: مجمع عمومی کشورهای عضو
۱- بدین‌وسیله، تأسیس مجمعی عمومی از کشورهای عضو، که من‌بعد «مجمع عمومی» خوانده می‌شود، اعلام می‌گردد. مجمع عمومی هیئت حاکمه‌ی این کنوانسیون است.
۲- نشست عادی مجمع عمومی هر دو سال یک بار برگزار خواهد شد. این مجمع مختار است، چنان‌چه خود تصمیم بگیرد، و یا در پاسخ به درخواست کمیته‌ی بین‌الدولی پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس یا دست‌کم یک‌سوّم کشورهای عضو نشستی فوق‌العاده را برگزار نماید.
۳- مجمع عمومی آیین کار خود را تصویب می‌نماید.
ماده‌ی ۵: کمیته‌ی بین‌الدولی (برای) پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس
۱- بدین‌وسیله، تأسیس یک کمیته‌ی بین‌الدولی برای پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس در درون یونسکو، که من‌بعد «کمیته» خوانده می‌شود، اعلام می‌گردد. کمیته‌ی مزبور متشکل از نمایندگان ۱۸ کشور عضو خواهد بود که، پس از آن‌که کنوانسیون حاضر مطابق ماده‌ی ۳۴ لازم‌الاجرا گردید، در نشست مجمع عمومی، توسط کشورهای عضو انتخاب می‌شوند.
۲- مطلوب است هنگامی که شمار کشورهای عضو کنوانسیون به ۵۰ رسید، تعداد کشورهای عضو کمیته به ۲۴ افزایش یابد.
ماده‌ی ۶: انتخابات و دوره‌ی عضویت کشورهای عضو کمیته
۱- انتخاب کشورهای عضو کمیته تابع اصل حق نمایندگی جغرافیایی برابر و اصل چرخش خواهد بود.
۲- کشورهای عضو کمیته توسط کشورهای عضو کنوانسیون که در نشستی از مجمع عمومی حضور می‌یابند، برای یک دوره‌ی چهارساله انتخاب می‌شوند.
۳- معذلک، دوره‌ی عضویت نیمی از کشورهای عضو کمیته که در نخستین انتخابات برگزیده می‌شوند، به دو سال محدود خواهد شد. ضروری است این کشورها در جریان نخستین انتخابات به قید قرعه انتخاب شوند.
۴- هر دو سال یک بار، مجمع عمومی نیمی از کشورهای عضو کمیته را جایگزین خواهد کرد.
۵- همچنین، مطلوب است همین مجمع عمومی نسبت به انتخاب تعداد کافی از جمع کشورها برای عضویت در کمیته نماید، به‌نحوی که کرسی‌ای خالی نماند.
۶- یک کشور واحد مجاز نیست برای دو دوره‌ی متوالی به عضویت کمیته درآید.
۷- مطلوب است کشورهای عضو کمیته اشخاصی را به‌عنوان نمایندگان خود معرّفی نمایند که در حوزه‌های مختلف میراث فرهنگی ناملموس واجد صلاحیت می‌باشند.
ماده‌ی ۷: کارکردهای کمیته
کارکردهای کمیته، صرف‌نظر از سایر اختیاراتی که به‌موجب کنوانسیون حاضر بدان اعطا شده‌اند، عبارت‌اند از:
(الف) ترویج اهداف کنوانسیون، ترغیب عملیاتی‌سازی آن، و نظارت بر روند مربوطه؛
(ب) ارائه‌ی راهنمایی‌های لازم در ارتباط با تجارب موفق، و توصیه‌ی روش‌هایی برای پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس؛
(ج) تدوین پیش‌نویس طرحی برای بهره‌برداری از منابع صندوق، مطابق ماده‌ی ۲۵، و تسلیم این طرح به مجمع عمومی؛
(د) جست‌وجوی روش‌هایی برای توسعه‌ی منابع، و انجام اقدامات لازم برای نیل به این هدف، در راستای ماده‌ی ۲۵؛
(ه) تدوین خط‌مشی عملیاتی‌سازی کنوانسیون و تسلیم آن به مجمع عمومی برای تصویب؛
(و) بررسی گزارشات تسلیمی کشورهای عضو، مطابق ماده‌ی ۲۹، و تهیه‌ی چکیده از آن‌ها برای ارائه به مجمع عمومی؛
(ز) بررسی درخواست‌های تسلیمی کشورهای عضو، و اتخاذ تصمیم در خصوص آن‌ها، در تطابق با معیارهای گزینش عینی‌ای که مطلوب است کمیته آن‌ها را تدوین نماید و به تصویب مجمع عمومی برساند. معیارهایی عینی برای:
(یک) ثبت بر فهرست‌ها و طرح‌هایی که تحت ماده‌های ۱۶، ۱۷، و ۱۸ تصریح شده‌اند؛
(دو) اعطای کمک‌های بین‌المللی مطابق ماده‌ی ۲۲٫
ماده‌ی ۸: روش کار کمیته
۱- کمیته پاسخ‌گوی مجمع عمومی است. این رکن در مورد کلیه‌ی فعالیت‌ها و تصمیماتش به مجمع مزبور گزارش خواهد داد.
۲- کمیته آیین کار خود را تصویب خواهد کرد و ضرورت دارد که این کار با حضور اکثریت دو-سومی اعضایش انجام شود.
۳- کمیته مختار است که هر تعداد ارگان مشورتی موقتی را که برای انجام کارهایش وجودشان را ضروری می‌بیند، به‌صورت موقت، تأسیس نماید.
۴- کمیته اختیار دارد هر ارگان دولتی یا خصوصی، و همچنین هر شخص خاص، را که صلاحیتش در حوزه‌های گوناگون میراث فرهنگی ناملموس احراز می‌گردد، جهت مشورت پیرامون موضوعی خاص به نشست خود دعوت نماید.
ماده‌ی ۹: اعطای مجوز به سازمان‌های مشورتی
۱- کمیته مرجع پیشنهاد اعطای مجوز به سازمان‌های غیردولتی واجد صلاحیت در حوزه‌ی میراث فرهنگی ناملموس به مجمع عمومی است، تا بر این اساس سازمان‌های مزبور در جایگاه مشاور با کمیته همکاری داشته باشند.
۲- همچنین کمیته می‌تواند معیارهایی را در ارتباط با نحوه‌ی این مجوزدهی به مجمع عمومی پیشنهاد نماید.
ماده‌ی ۱۰: دبیرخانه
۱- دبیرخانه‌ی یونسکو یاری‌رسان کمیته خواهد بود.
۲- دبیرخانه اسناد مجمع عمومی و کمیته، و نیز پیش‌نویس دستور کار نشست‌های آن‌ها را برعهده خواهد داشت، و اجرایی‌شدن مصوبات آن‌ها را پی‌گیری خواهد نمود.
سه: پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس در بُعد کشوری
ماده‌ی ۱۱: جایگاه کشور عضو
هر یک از کشورهای عضو متعهد است:
(الف) به‌طرز شایسته پی‌گیری کند که میراث فرهنگی ناملموس موجود در قلمروش پاسداری شود؛
(ب) با مشارکت‌دادن اجتماعات، گروهها و سازمان‌های غیردولتی مرتبط، از میان اقدامات پاسدارانه‌ی برشمرده شده در ماده‌ی ۲، بند ۳، از جمله عناصر گوناگون میراث فرهنگی ناملموس را در درون مرزهایش شناسایی و تعریف نماید.
ماده‌ی ۱۲: سیاهه
۱- مطلوب است هر کشور عضو، به‌منظور هدایت کردن امر شناسایی در راستای پاسداری، به‌نحوی که با اوضاع ویژه‌ی آن کشور سازگاری داشته باشد، به تدوین یک یا چند سیاهه از میراث فرهنگی ناملموس موجود در درون مرزهایش اقدام نماید.
۲- هر کشور عضو، هنگام تسلیم نمودن گزارش خود به کمیته، براساس ماده‌ی ۲۹، شایسته است اطلاعاتی بایسته را در ارتباط با چنین سیاهه‌هایی ارائه نماید.
ماده‌ی ۱۳: اقدامات پاسدارانه‌ی دیگر
مطلوب است هر کشور عضو، به‌منظور تحقق امر پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس موجود در قلمروش، و توسعه و ترویج این میراث:
(الف) سیاستی عام را به تصویب برساند که معطوف به ارتقای نقش میراث فرهنگی ناملموس در جامعه، و ملحوظ نمودن پاسداری از این میراث در برنامه‌ریزی‌ها باشد؛
(ب) یک یا چند نهاد واجد صلاحیت را با وظیفه‌ی پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس موجود در درون مرزهایش منصوب، یا تأسیس نماید؛
(ج) با در نظر داشتن موضوع پاسداری موثّر از میراث فرهنگی ناملموس، به‌ویژه میراث فرهتنگی ناملموس در خطر، نسبت به تقویت مطالعات علمی، فنی، و هنری، و همچنین روش‌های علمی در این ارتباط اقدام نماید؛
(د) در ارتباط با موارد زیر، برنامه‌های حقوقی، فنی، اداری، و مالی مناسبی را تصویب کند:
(یک) تشویق به تأسیس یا تقویت موسساتی برای آموزش شیوه‌ی مدیریت میراث فرهنگی ناملموس، و انتقال این میراث از طریق جمع‌ها و فضاهایی که برای اجرا یا ابراز آن ایجاد می‌گردند؛
(دو) ایجاد زمینه‌ی لازم برای دست‌رسی به میراث فرهنگی ناملموس، ضمن رعایت آداب مرسومی که بر نوع دست‌رسی به زوایایی خاص از این میراث نظارت دارند؛
(سه) تأسیس موسساتی برای مستندسازی میراث فرهنگی ناملموس و تسهیل امر دست‌رسی به آن‌ها.
ماده‌ی ۱۴: آموزش، آگاهی‌افزایی، و ظرفیت‌سازی
بایسته است هر کشور عضو، به هر طریق که مناسب است، کوشش نماید تا:
(الف) شناخت، محترم شمردن، و ارتقای میراث فرهنگی ناملموس در جامعه نهادینه شود، به‌ویژه از طریق:
(یک) آن دسته از برنامه‌های آموزشی، آگاهی‌افزایانه، و اطلاع‌رسان که به عموم مردم، به‌ویژه نسل جوان، توجّه دارند؛
(دو) برنامه‌های آموزشی و تربیتی ویژه در درون اجتماعات و گروه‌های ذی‌ربط؛
(سه) فعالیت‌های ظرفیت‌سازی برای پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس، به‌ویژه در حوزه‌های مدیریت و تحقیق علمی؛ و
(چهار) مسیرهای غیررسمی انتقال دانش؛
(ب) مردم از تهدیدهای مبتلابه این میراث، و در ارتباط با فعالیت‌های انجام شده در پی‌گیری کنوانسیون حاضر، آگاه شوند؛
(ج) ترویج آموزش در زمینه‌ی پایش فضاهای طبیعی و مکان‌رویدادهایی که بقایشان برای ابراز میراث فرهنگی ناملموس ضروری است.
ماده‌ی ۱۵: مشارکت اجتماعات، گروهها، و افراد
مطلوب است هر کشور عضو، در چهارچوب فعالیت‌هایش برای پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس، کوشش نماید حداکثر مشارکت ممکن از سوی اجتماعات، گروهها، و، در آن‌جا که معنا پیدا می‌کند، افرادی که این میراث را می‌آفرینند، حفظ می‌کنند، و منتقل می‌نمایند، محقق شود، و ایشان به‌شکل فعال در مدیریت آن حضور پیدا کنند.
چهار: پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس در بُعد بین‌المللی
ماده‌ی ۱۶: فهرست معرّف میراث فرهنگی ناملموس بشریت
۱- کمیته، برای رویت‌پذیرتر شدن میراث فرهنگی ناملموس و ارتقای آگاهی‌ها در خصوص اهمیت آن، همچنین به‌منظور ترغیب آن نوع از گفت‌وگو که دربردارنده‌ی احترام به تنوع فرهنگی باشد، براساس پیشنهاد کشورهای عضو ذی‌ربط، نسبت به ایجاد، به‌روزرسانی، و انتشار یک فهرست معرّف میراث فرهنگی ناملموس بشریت اقدام خواهد کرد.
۲- کمیته امور تنظیم معیارهای ایجاد، به‌روزرسانی، و انتشار فهرست معرّف مورداشاره، و تسلیم آن معیارها به مجمع عمومی جهت تصویب را برعهده خواهد داشت.
ماده‌ی ۱۷: فهرست میراث فرهنگی ناملموس نیازمند پاسداری فوری
۱- کمیته، در راستای توجه به اقدامات پاسدارانه‌ی مناسب، یک فهرست میراث فرهنگی ناملموس نیازمند پاسداری فوری را ایجاد، به‌روزرسانی، و منتشر خواهد کرد، و در پاسخ به درخواست کشور ذی‌ربط در این ارتباط، مواریث این‌گونه را در این فهرست ثبت خواهد نمود.
۲- کمیته امور تنظیم معیارهای ایجاد، به‌روزرسانی، و انتشار فهرست مورداشاره، و تسلیم آن معیارها به مجمع عمومی جهت تصویب را برعهده خواهد داشت.
۳- در وضعیت فوریت –که معیارهای عینی آن از سوی کمیته پیشنهاد، و توسّط مجمع عمومی تصویب خواهند شد- کمیته مختار است، در مشورت با کشور ذی‌ربط، مولفه‌ای از میراث مورداشاره را در فهرست مذکور در بند ۱ بالا ثبت نماید.
ماده‌ی ۱۸: برنامه‌ها، طرح‌ها، و فعالیت‌های پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس
۱- کمیته، بر مبنای پیشنهادات تسلیم‌شده از سوی کشورهای عضو، و هماهنگ با معیارهایی که مقرر است توسط کمیته تعریف، و به‌وسیله‌ی مجمع عمومی وضع گردند، به‌صورت دوره‌ای برنامه‌ها، طرح‌ها، و فعالیت‌هایی کشوری، زیرمنطقه‌ای، یا منطقه‌ای را برای پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس که تشخیص می‌دهد به‌شکلی مناسب اصول و اهداف این کنوانسیون را منعکس می‌سازند، انتخاب و ترویج خواهد کرد، و در این راستا نیازهای ویژه‌ی کشورهای در حال توسعه را در نظر خواهد داشت.
۲- این مرجع، در همین راستا، درخواست‌های واصله از کشورهای عضو برای دریافت کمک بین‌المللی جهت تنظیم پیشنهاداتی از این دست را دریافت، بررسی، و تصویب خواهد نمود.
۳- کمیته عملیاتی‌سازی طرح‌ها، برنامه‌ها، و فعالیت‌های مورداشاره را با انتشار تجربه‌های موفق همراه خواهد ساخت، و در این راه راه‌کارهایی را مورد استفاده قرار خواهد دادکه مقرر است توسط همین مرجع وضع شوند.
پنج: همکاری و همیاری بین‌المللی
ماده‌ی ۱۹: همکاری
۱- در چشم‌انداز این کنوانسیون، همکاری بین‌المللی، از جمله، شامل تبادل اطلاعات و تجارب، ابتکارهای مشترک، و ایجاد سازوکاری برای یاری‌رسانی به آن دسته از کشورهای عضو که در تلاشند میراث فرهنگی ناملموس را پاسداری کنند.
۲- کشورهای عضو، فارغ از مفاد قوانین کشوری خود و قوانین و هنجارهای مرسومی که دارند، به این نکته واقفند که پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس نزد بشریت مقبولیت عام دارد، و در همین راستا متعهدند در ابعاد دوجانبه، زیرمنطقه‌ای، منطقه‌ای، و بین‌المللی به همکاری بپردازند.
ماده‌ی ۲۰: اهداف فراروی همیاری بین‌المللی
همیاری بین‌المللی را می‌توان در موارد زیر اعطا نمود:
(الف) پاسداری از میراث ثبت‌شده در فهرست میراث فرهنگی ناملموس نیازمند پاسداری فوری؛
(ب) سیاهه‌برداری، بدان‌گونه که تحت ماده‌های ۱۱ و ۱۲ آمده است؛
(ج) پشتیبانی برنامه‌ها، طرح‌ها، و فعالیت‌هایی که در سطوح کشوری، زیرمنطقه‌ای، و منطقه‌ای، با هدف پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس عملیاتی می‌شوند؛
(د) اهداف دیگری که کمیته تشخیص می‌دهد لازم است پی‌گیری شوند.
ماده‌ی ۲۱: شکل‌های همیاری بین‌المللی
همیاری‌ای که از سوی کمیته به یک کشور عضو اعطا می‌شود تابع خط‌مشی عملیاتی پیش‌بینی‌شده تحت ماده‌ی ۷ و توافق مورد اشاره تحت ماده‌ی ۲۴ است، و می‌تواند به اشکال زیر باشد:
(الف) مطالعه پیرامون وجوه مختلف پاسداری؛
(ب) پیش‌بینی متخصصان و مجریان؛
(ج) آموزش کارکنان موردنیاز؛
(د) تبیین استانداردگذاری و سایر اقدامات؛
(ه) ایجاد و راه‌اندازی زیرساخت‌ها؛
(و) فراهم‌آوردن تجهیزات و دانش‌ها؛
(ز) اشکال دیگر همیاری مالی و فنی، از جمله، اعطای وام کم‌بهره و کمک خیّرین، در مواردی که امکان آن فراهم باشد.
ماده‌ی ۲۲: شروط حاکم بر همیاری بین‌المللی
۱- کمیته روال ارزیابی درخواست‌های همیاری بین‌المللی را تدوین خواهد کرد، و نوع اطلاعات لازم برای گنجانده‌شدن در یک درخواست، از قبیل اقدامات پیش‌بینی‌شده و مداخلات موردنیاز، و هزینه‌ی هریک، را مشخص خواهد نمود.
۲- در وضعیت اضطرار، ضرورت دارد ارزیابی درخواست‌های همیاری در کمیته با رعایت اولویت‌ها انجام شود.
۳- کمیته، برای رسیدن به یک تصمیم قطعی، مطالعات و مشورت‌هایی را که لازم می‌داند، انجام خواهد داد.
ماده‌ی ۲۳: درخواست‌های همیاری بین‌المللی
۱- هر یک از کشورهای عضو می‌تواند درخواستی را برای همیاری بین‌المللی در امر پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس موجود در درون مرزهایش تسلیم کمیته نماید.
۲- ضرورت دارد درخواست مورداشاره به‌طور مشترک به دو یا چند کشور عضو نیز تسلیم شود.
۳- مطلوب است که درخواست مذکور حاوی اطلاعات پیش‌بینی‌شده تحت ماده‌ی ۲۲، بند ۱، باشد و مستندات موردنیاز نیز به آن پیوست شوند.
ماده‌ی ۲۴: جایگاه کشورهای عضو ذی‌نفع
۱- در راستای عمل به مفاد این کنوانسیون، همیاری بین‌المللی اعطا شده با عقد یک موافقت‌نامه بین کشور عضو ذی‌نفع وکمیته برقرار خواهد شد.
۲- به‌عنوان یک قاعده‌ی کلی، مطلوب است کشور عضو ذی‌نفع، در محدوده‌ی منابعی که دارد، بخشی از هزینه‌های اقدامات پاسدارانه‌ای را که برایشان همیاری بین‌المللی تأمین شده، تقبّل نماید.
۳- کشور عضو ذی‌نفع گزارش نحوه‌ی استفاده از همیاری تأمین شده برای پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس را به کمیته تسلیم خواهد نمود.
شش: صندوق میراث فرهنگی ناملموس
ماده‌ی ۲۵: شکل و منابع صندوق
۱- بدین‌وسیله، تأسیس یک «صندوق برای پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس»، که از این به بعد «صندوق» خوانده می‌شود، اعلام می‌گردد.
۲- صندوق متشکل از حساب‌های امانی‌ای خواهد بود که مطابق مقررات مالی یونسکو ایجاد شده‌اند.
۳- منابع صندوق مشتمل خواهند بود بر:
(الف) کمک‌های کشورهای عضو؛
(ب) بودجه‌ای که کنفرانس عمومی یونسکو به این منظور تخصیص داده است؛
(ج) وجه، هدیه، یا ماترکی که می‌تواند از محلی مانند موارد زیر تأمین شود:
(یک) کشورهای دیگر؛
(دو) سازمان‌ها و برنامه‌های نظام سازمان ملل متحد، به‌ویژه برنامه‌ی توسعه‌ی سازمان ملل متّحد، و همچنین سازمان‌های بین‌المللی دیگر؛
(سه) اشخاص یا ارگان‌های دولتی یا خصوصی؛
(د) هر بهره‌ای که به منابع صندوق تعلق می‌گیرد؛
(ه) درآمد حاصل از ایجاد مجموعه‌ها، و عوائد برگزاری رویدادهایی که با هدف ارتقای صندوق برگزار می‌شوند؛
(و) هر منبع دیگری که کسب آن در چهارچوب مقررات صندوق، که کمیته تدوین خواهد نمود، مجاز باشد.
۴- نحوه‌ی هزینه‌کرد منابع توسط کمیته بر مبنای یک خط‌مشی مشخص می‌شود که مجمع عمومی آن را وضع خواهد نمود.
۵- کمیته مختار است که مبالغ واریزی و سایر اشکال همیاری را بپذیرد، اعم از مواردی که به‌شکل کلی اهدا می‌شوند یا مواردی که با هدف خاص و مرتبط با طرحی به‌خصوص صورت می‌گیرند، البته مشروط به آن‌که طرح مورد اشاره قبلاً به تصویب کمیته رسیده باشد.
۶- کمک‌های اهدایی به صندوق را نمی‌توان مشروط به شرطی سیاسی، اقتصادی، یا جز آن کرد که با اهداف کنوانسیون حاضر ناسازگار باشد.
ماده‌ی ۲۶: کمک‌های کشورهای عضو به صندوق
۱- کشورهای عضو این کنوانسیون متعهدند که، صرف نظر از هر گونه کمک داوطلبانه‌ی متفرقه‌ای که صندوق دریافت خواهد کرد، دست‌کم هر دو سال یک بار کمکی را به صندوق اهدا نمایند؛ میزان این کمک، که به‌شکل یک درصد واحد و قابل اِعمال به تمامی کشورها خواهد بود، متعاقباً توسّط مجمع عمومی تعیین خواهد گردید. مصوبه‌ی مورداشاره‌ی مجمع عمومی در اوضاعی اخذ خواهد شد که اکثریتی از اعضا حضور داشته باشند و رأی خود را تسلیم نمایند؛ ضروری است این کشورها جزو آن دسته از کشورهایی نباشند که اعلامیه‌ی مورداشاره در بند ۲ ماده‌ی حاضر را ارائه می‌کنند. تحت هیچ اوضاعی کمک یک کشور عضو از ۱% حق عضویت پرداختی‌اش به بودجه‌ی عادی یونسکو بیش‌تر نخواهد بود.
۲- معذلک، هریک از کشورهای مذکور تحت ماده‌ی ۳۲ یا ماده‌ی ۳۳ کنوانسیون حاضر این اختیار را خواهد داشت که در زمان سپارش سند رسمیت‌دهی، پذیرش، تصویب، یا الحاق خود درخصوص این کنوانسیون، اعلام نماید که متعهد به مفاد بند ۱ ماده‌ی حاضر نخواهد ماند.
۳- آن دسته از کشورهای عضو این کنوانسیون که اعلامیه‌ی مذکور در بند ۲ ماده‌ی حاضر را ارائه می‌کنند متعهّد خواهند ماند تلاش کنند تا با اطلاع رسانی به دبیرکل یونسکو انصراف خود را از این اعلامیه اعلام نمایند. معذلک، با کناره‌گیری از این اعلامیه، تعهّد آن کشور به کمک تا تاریخ نشست بعدی مجمع عمومی به تعویق خواهد افتاد.
۴- به‌منظور یاری‌رسانی به کمیته در برنامه‌ریزی موثر فعالیت‌های خود، ضرورت دارد که کمک‌های آن دسته از کشورهای عضو این کنوانسیون که اعلامیه‌ی مورداشاره تحت بند ۲ ماده‌ی حاضر را تسلیم نموده‌اند به‌شکلی منظّم، و دست‌کم هر دو سال یک بار، واریز شوند، ضمن آن‌که از این کشورها انتظار می‌رود تلاش کنند میزان کمک‌هایشان تا حد امکان به ترازی نزدیک باشد که اگر متعهّد به مفاد بند ۱ ماده‌ی حاضر می‌بودند، متعهد به پرداختش می‌شدند.
۵- چنان‌چه پرداخت کمک اجباری یا داوطلبانه‌ی یک کشور عضو کنوانسیون حاضر در سال جاری و همچنین سال تقویمی بلافاصله قبل از آن به تعویق بیفتد، آن کشور مجاز به عضویت در کمیته نخواهد بود؛ این مبحث شامل نخستین دوره‌ی انتخاب اعضا نخواهد شد. حال، در صورتی که کشور مورد اشاره هم‌اکنون عضویت کمیته را، نیز، داشته باشد، عضویتش در زمانی که تحت ماده‌ی ۶ این کنوانسیون برای انتخابات بعدی تعیین شده، به پایان خواهد رسید.
ماده‌ی ۲۷: کمک‌های متفرقه‌ی داوطلبانه به صندوق
مطلوب است آن دسته از کشورهای عضو که تمایل دارند کمک‌هایی داوطلبانه را اضافه بر آن‌چه در ماده‌ی ۲۶ پیش‌بینی شده، ارائه نمایند، در نزدیک‌ترین زمان ممکن کمیته را از این قصد خود آگاه سازند تا کمیته بتواند عملیات خود را براساس این اعلان برنامه‌ریزی کند.
ماده‌ی ۲۸: پویش‌های بین‌المللی برای افزایش موجودی
کشورهای عضو، تا آن‌جا که میسر است، از آن دسته از پویش‌های موجودی‌افزای بین‌المللی که برای حمایت از صندوق تحت نظارت یونسکو برنامه‌ریزی می‌شوند، پشتیبانی خواهند نمود.
هفت: گزارش‌ها
ماده‌ی ۲۹: گزارشات کشورهای عضو
مطلوب است که کشورهای عضو، با رعایت مفاد فرم‌ها و روالی که مقرر است از سوی کمیته برای ادوار گزارش‌دهی تعریف گردند، در ارتباط با اقدامات قانون‌گذارانه و هنجارگذارانه‌ی خود در راستای عملیاتی‌شدن کنوانسیون حاضر گزارشاتی را به کمیته تسلیم نمایند.
ماده‌ی ۳۰: گزارش‌های کمیته
۱- کمیته موظف است، بر مبنای فعالیت‌های خود و گزارشات کشورهای عضو مذکور تحت ماده‌ی ۲۹، در هر یک از نشست‌های مجمع عمومی گزارشی را تسلیم نماید.
۲- گزارش مزبور متعاقباً از نظر کنفرانس عمومی یونسکو نیز خواهد گذشت.
هشت: بخش انتقال
ماده‌ی ۳۱: پیوند با اعلان شاهکارهای میراث شفاهی و ناملموس بشریت
۱- کمیته عناصری را که پیش از لازم‌الاجرا شدن این کنوانسیون به عنوان «شاهکارهای میراث شفاهی و ناملموس بشریت» اعلان می‌شوند، به فهرست معرّف میراث فرهنگی ناملموس بشریت منتقل خواهد نمود.
۲- انتقال عناصر مورداشاره به فهرست معرف میراث فرهنگی ناملموس بشری به هیچ وجه معیارهای ثبت‌های آینده را که در چهارچوب ماده‌ی ۱۶، بند ۲، تنظیم خواهند شد، تحت تأثیر قرار نخواهد داد.
۳- پس از لازم‌الاجرا شدن کنوانسیون حاضر، اعلان دیگری صورت نخواهد پذیرفت.
نُه: بخش پایانی
ماده‌ی ۳۲: رسمیت‌دهی، پذیرش، یا تصویب
۱- کنوانسیون حاضر، براساس روال‌های قانون اساسی هریک از کشورهای عضو یونسکو، می‌تواند موضوع فرایندهای رسمیت‌دهی، پذیرش، یا تصویب قرار گیرد.
۲- مطلوب است که سند رسمیت‌دهی، پذیرش، یا تصویب مربوطه نزد دبیرکل یونسکو سپارش شود.
ماده‌ی ۳۳: الحاق
۱- مسیر الحاق به کنوانسیون حاضر برای آن‌دسته از کشورهای غیر عضو یونسکو که توسط کنفرانس عمومی یونسکو برای عضویت در آن دعوت می‌شوند، گشوده خواهد ماند.
۲- همچنین، امکان الحاق آن دسته از قلمروهایی به این کنوانسیون برقرار است که خودمختاری حکومتی مورد قبول سازمان ملل را به طور کامل دارا هستند، اما استقلال تام موضوع قطع‌نامه‌ی ۱۵۱۴(پانزده) مجمع عمومی به آن‌ها اعطا نشده است، اما آن‌ها، ضمناً، توانش لازم را در ارتباط با موضوعات تحت نظارت این کنوانسیون، از جمله توانش عقد پیمان در موضوعات مزبور، دارا می‌باشند.
۳- مطلوب است که سند الحاق مربوطه نزد دبیرکل یونسکو سپارش شود.
ماده‌ی ۳۴: الزام‌آوری
کنوانسیون حاضر کنوانسیون سه ماه بعد از تاریخ سپارش سی‌امین سند رسمیت‌دهی، پذیرش، تصویب، یا الحاق لازم‌الاجرا خواهد شد، معهذا این الزام‌آوری شامل آن‌دسته از کشورهایی خواهد بود که سند رسمیت‌دهی، پذیرش، تصویب، یا الحاق خود را در آن تاریخ، یا پیش از آن، سپارش کرده باشند. در مورد هر کشور عضو دیگری، کنوانسیون سه ماه بعد از سپارش سند رسمیت‌دهی، پذیرش، تصویب، یا الحاق الزام‌آور خواهد بود.
ماده‌ی ۳۵: نظام‌های قانونی فدرال یا غیریکپارچه
مفاد زیر در خصوص آن‌دسته از کشورهای عضو موثّر خواهند بود که نظام قانونی فدرال یا غیریکپارچه دارند:
(الف) آن بخش از مفاد این کنوانسیون که عملیاتی‌شدنشان در تحت نظام قضائی مشروع قوه‌ی مقننه‌ی فدرال یا یک‌پارچه درمی‌آید، تعهدات دولت فدرال یا یک‌پارچه همان تعهداتی خواهند بود که برای کشورهای عضو غیرفدرال جاری هستند.
(ب) در ارتباط با بخش‌هایی از کنوانسیون که عملیاتی‌سازی‌شان می‌تواند تحت نظام قضائی یکی از ایالت‌ها، دولت‌ها، شهرستان‌ها، یا کانتون‌های تابعه درآید که الزامی به رعایت نظام قانون اساسی فدراسیون متبوع برای اقدامات قانون‌گذارانه ندارند، مطلوب است دولت فدرال متبوع اطلاع‌رسانی‌های لازم را به مقامات ذی‌صلاح ایالت، دولت، استان، یا کانتون مزبور انجام داده، ضمناً تصویب این بخش‌ها را به ایشان توصیه نماید.
ماده‌ی ۳۶: کناره‌گیری
۱- هر کشور عضوی محق است از این کنوانسیون کناره بگیرد.
۲- ضروری است که کناره‌گیری مورد اشاره به موجب یک سند مکتوب اعلام گردد که نزد دبیرکل یونسکو سپارش می‌شود.
۳- کناره‌گیری مورد بحث دوازده ماه پس از دریافت سند کناره‌گیری اجرایی خواهد شد. تا تاریخی که در آن انصراف آن کشور عضو اجرایی می‌شود، اعلام مزبور به هیچ وجه تعهدات مالی کشور اعلام‌کننده را تحت تأثیر قرار نخواهد داد.
ماده‌ی ۳۷: جایگاه سپرده‌پذیر
دبیرکل یونسکو، در مرتبه‌ی طرف سپرده‌پذیر این کنوانسیون، در خصوص سپارش کلیه‌ی اسناد رسمیت‌دهی، پذیرش، تصویب، یا الحاق پیش‌بینی‌شده تحت ماده‌های ۳۲ و ۳۳، و نیز کناره‌گیری‌های موضوع ماده‌ی ۳۶ به کشورهای عضو این سازمان، کشورهای غیر این سازمان مذکور در ماده‌ی ۳۳، و همچنین سازمان ملل متّحد اطلاع رسانی خواهد کرد.
ماده‌ی ۳۸: اصلاحیه‌ها
۱- هر یک از کشورهای عضو می‌تواند اصلاحیه‌هایی بر کنوانسیون حاضر را به‌شکل مکتوب و خطاب به دبیرکل پیشنهاد نماید. دبیر کل مکتوب مورداشاره را در جمع تمامی کشورهای عضو توزیع خواهد کرد. چنان‌چه، ظرف شش ماه پس از تاریخ توزیع این مکتوب، دست‌کم نیمی از کشورهای عضو نسبت به درخواست مزبور واکنش مساعد نشان بدهند، آن‌گاه دبیر کل آن پیشنهاد را جهت بحث و تصویب احتمالی به نشست بعدی مجمع عمومی خواهد نمود.
۲- ضروری است هر اصلاحیه‌ای به شرط برخورداری از تأیید اکثریت دو‌سومی کشورهای حاضر در رأی‌گیری به تصویب برسد.
۳- هر اصلاحیه‌ای به این کنوانسیون، پس از تصویب، جهت رسمیت‌دهی، پذیرش، تصویب، یا الحاق، به کشورهای عضو تسلیم خواهد شد.
۴- اصلاحیه‌ی مورداشاره، صرفاً، در ارتباط با آن دسته از کشورهای عضوی که آن را رسمیت‌دهی، پذیرش، یا تصویب کرده‌اند، و یا به آن ملحق شده‌اند، سه ماه پس از سپارش اسناد مورداشاره در بند ۳ این ماده توسّط دو‌سوّم کشورهای عضو، لازم‌الاجرا خواهد بود. از آن هنگام، برای هر کشور عضوی که اصلاحیه‌ی مورداشاره را رسمیت می‌دهد، پذیرش می‌کند، تصویب می‌کند، و یا به اصلاحیه‌ی مزبور ملحق می‌شود، آن اصلاحیه سه ماه پس از تاریخی که سند رسمیت‌دهی، پذیرش، تصویب، یا الحاق را سپارش می‌کند، لازم الاجرا خواهد شد.
۵- روال ترسیم‌شده در بندهای ۳ و ۴ شامل اصلاحیه‌های وارده بر ماده‌ی ۵ در ارتباط با تعداد کشورهای عضو کمیته نخواهد شد.
۶- چنان‌چه کشوری پس از لازم‌الاجرا شدن اصلاحیه‌ای مطابق بند ۴ ماده‌ی حاضر به عضویت کنوانسیون درآید، در دو مقوله‌ی زیر قرار خواهد گرفت، مگر آن‌که مقصود دیگری را خود ابراز دارد:
(الف) کشور عضو کنوانسیون پس از اعمال اصلاحیه؛ و
(ب) کشور عضو کنوانسیون پیش از اعمال اصلاحیه، در ارتباط با آن دسته از کشورهای عضو که اصلاحیه‌ی مزبور آن‌ها را مقید نمی‌کند.
ماده‌ی ۳۹: نسخه‌های صائب
این کنوانسیون به زبان‌های اسپانیایی، انگلیسی، چینی، روسی، عربی، و فرانسه تنظیم گردید، و هر شش متن به میزان برابر صائب هستند.
ماده‌ی ۴۰: ثبت
در پیروی از ماده‌ی ۱۰۲ منشور ملل متّحد، این کنوانسیون، به درخواست دبیر کل یونسکو، در دبیرخانه‌ی سازمان ملل متّحد ثبت خواهد گردید.