در هر مکتب طب سنتی مجموعهای از باورها، آیینها، رفتارها و مجموعه دلایلی وجود دارد که به منزله اجزاء سازنده آن مکتب به شمار میآیند. معرفی و سرشماری این رفتارها و باورها در مکاتب مختلف طب سنتی مورد نظر این محور بوده است.
یکی از روشهای درمان در هر مکتب سنتی مجوعه رفتارهای خاصی است که در یک کنش اجتماعی خاص که با آداب و رفتارهایی همراه است انجام میشود. در مکتب طب سنتی ایران از جمله این آیینهای شفا میتوان از زار و پیر شالیار یاد کرد. آیینهای شفا از جمله مهمترین رویکردهای غیردارویی شفای بیماران به شمار میآید که واجد اهمیت بسیاری در هر مکتب طب سنتی میباشد. معرفی، سرشماری و مستندسازی این آیینها در این محور مورد توجه قرار گرفته است.
درمانگران به نوعی کنشگران اصلی هر مکتب طب سنتی به شمار میآیند که فرآیند درمان در هر مکتب طب سنتی توسط آنان انجام می گیرد. در مکتب طب سنتی ایران از جمله این درمانگران خواجهها، پیرها، ایشانها، مامازارها و بابازارها را میتوان نام برد. معرفی و سرشماری این درمانگران و بررسی فرایندی که برای درمان بیماریها انجام میدهند مورد توجه این محور بوده است.
در زندگی اجتماعی انسانها و برگرفته از مکاتب مختلف طب سنتی حاضر در هر جامعه انسانی مجموعه باورها، احکام زندگی فردی و اجتماعی، بایدها و نبایدهای زندگی روزمره و مواردی از این دست وجود دارد که توجه به آنها و انجام یا دوری از انجام آنها ضامن حفظ تندرستی افراد است. معرفی و تحلیل این امور زندگی اجتماعی مورد توجه این محور بوده است.
امروزه در جوامع و کشورهای متعدد استفاده از طب سنتی به عنوان یکی از روش های حفظ تندرستی و درمان بیماری ها مورد توجه قرار گرفته و سازمان بهداشت جهانی نیز استفاده از این روش را با عنایت به اصل دموکراسی بیماران برای معالجه به انواع پزشکان و نیز با هدف پایین بردن هزینه های ملی درمان کشورها مورد تشویق قرار داده است. اما آیا استفاده از این مکاتب درمانی، با اعتماد مردم همراه بوده است؟ آیا طبیبان سنتی توانسته اند اعتماد مردم را کسب کنند؟ یا اینکه باعث از دست دادن اعتماد مردم شده اند؟ در این محور این موضوع مورد توجه قرار گرفته است.
استفاده از طب سنتی در هر جامعه فقط محدود به درمان و بازگشت تندرستی به فرد بیمار نیست. در هر مکتب طب سنتی مجموعه رفتارها و کارکردهایی وجود دارد که هدف آن افراد سالم جامعه و کنش آن نیز، فقط تندرستی یا توجه به آداب و شعائر خاص افراد سالم جامعه است. در بسیاری از جوامع فرایند زایمان زنان باردار توسط درمانگران طب سنتی (که در ایران عموما قابله یا ماما نامیده میشوند) صورت میگیرد. معرفی و سرشماری این رویکردهای سلامت نگر طب سنتی مورد توجه این محور بوده است.
با ورود علوم نوین به جوامع مختلف و البته دگرگونی در وضع و سطوح زندگی مردم، وضع طب سنتی در جوامع مختلف از نظر وجود یا میزان دسترسی مردم به آن دچار تغییر فراوان شده است. آیا جوامعی را می توان یافت که مکتب طب سنتی آنان در پرتوی ایجاد شرایط جدید زندگی مردم کاملا از بین رفته باشد؟ توجه به میزان باقی ماندن درمانگران و مکتب طب سنتی در جوامع مختلف مورد توجه این محور است.
طب سنتی هر جامعه از نظر مخاطبان آن نیز قابل دسته بندی است. علاوه به تمام بزرگسالان (اعم از مرد یا زن) که به عنوان بیمار مخاطب این طب هستند، کودکان و زنان به خاطر مبتلا شدن به بیماریهای خاص خود، از جمله مخاطبان خاص طب سنتی به شمار می آیند. معرفی رویکردهای هر مکتب طب سنتی به این افراد (کودکان و زنان)، معرفی بیماریهای مختص آنان و روش مکاتب مختلف طب سنتی برای درمان این بیماری ها مورد توجه این محور بوده است.
گذشته از اینکه طب سنتی را از نظر تنوع سن و جنس بیماران میتوان دسته بندی کرد، گروهی از مردم به خاطر مشاغل خاص خود دچار بیماریهایی میشدهاند . آیا در مکاتب مختلف طب سنتی راهکاری برای درمان بیماریهای ویژه این مشاغل (چون مقنیان، ملاحان و قالیبافان) وجود داشته است؟ معرفی این بیماریهای مشاغل خاص و راهکارهای درمان آنها به وسیله طب سنتی مورد توجه این محور بوده است.
در هر مکتب طب سنتی خاص مجموعه ای از ذکرها، تعویذها، حرزها، و جملات قصار وجود دارد که در فرایند درمان افراد یا برای حفظ تندرستی آنان مورد استفاده قرار میگیرند. از دیگر سو، موضوع آداب و شعائر طب سنتی هر جامعه کما بیش وارد ادبیات عموما شفاهی آن جامعه نیز میشده است. جمع آوری این ذکرها، تعویذها، حرزها، جملات قصار و ادبیات شفاهی (از جمله ضرب المثلهای مرتبط با طب سنتی)، مستندسازی آنها و تبیین مفهومی آنها مورد توجه این محور بوده است.
اگرچه یکی از مهمترین عناصر بیمارساز در هر جامعه مجموعه کردارها و رفتارهای انسان (شامل خوردن، آشامیدن، حوادث و مواردی از این دست) می باشد، اما در مقابل، در هر مکتب طب سنتی مجموعه ای از عوامل وعناصر وجود دارد که همواره در پیرامون انسان وجود دارند و حفظ سلامتی مردم ( از نظر آن مکتب طب سنتی)دوری جستن از این عوامل است. مکانهای آسیب رسان و زمان های بیمار ساز ( شامل ساعات روز، روزهای هفته، روزهای ماه و مانند آن) از جمله این عناصر آسیبرسان به شمار میآیند. معرفی و سرشماری این عناصر و مستندسازی آنها مورد توجه این محور بوده است.