شش مقام (Shashmaqom)

برای بیش از ده قرن، فرهنگ موسیقی سنتی شش مقام، در مراکز شهری مرکز آسیا، مشهور به ماورالنهر، که هم‌اکنون تاجیکستان و ازبکستان در آن محل قرار گرفته، رشد کرده.

شش مقام، تعیین کننده‌ی ترکیب موسیقی و آواز، با اشعار و ضرب المثل‌های خوش آهنگ است که گاه به صورت تک نقر، و گاه به صورت گروهی از نوازندگاه فلوت و کمانچه و عود و طبل ها در کنار گروهی از خوانندگان است. اجراها غالبا با موسیقی آغاز می‌شود و سپس خواننده اصلی با آن همراه می‌شود.

پیش از اسلام، شش مقام همواره تحت تاثیر پیشرفت‌های علم موسیقی، شاعری، ریاضی و سوفی‌گری بود. در قرن نهم و دهم هجری، به قدری سیستم مقامی محبوب و مشهور بود، که مدارسی در شهر بخارا برای تدریس آن ساخته شد. غالب این مدارس توسط یهودی‌ها ساخته و مدیریت می‌شد.

سبک شش مقام، نیازمند موسیقی‌دان‌هاییست که تحت تعلیم خاص قرار گرفته باشتد، چرا که سیستم‌های ثبت صدا تنها قادر به ثبت چهارچوب کلی و ابتدایی موسیقی است. در نتیجه، انتقال و آموزش شفاهی استاد به شاگردان خود یکی از اصلی‌ترین راه های آموزش برای انتقال دانش و ارزش‌ها روحانی این سبک است.

در دهه ۱۹۷۰، خیلی از نوازندگان مشهور شش مقام، از تاجیکستان و ازبکستان به جوامع پراکنده یهودی در اسرائیل و ایالات متحده آمریکا مهاجرت کردند. از سال ۱۹۹۱ که تاجیکستان و ازبکستان به استقلال دست یافتند، اقدامات زیادی برای حفاظت از شش مقام صورت گرفته. تنها اندکی از نوازنده‌هایی که با روش‌های سنتی از اساتید خود نواختن را آموختند باقی مانده.

با مرگ بسیاری از اساتید شش مقام، اکثریت نوازندگان امروز در تاجیکستان و ازبکستان را،  هنرمندانی تشکیل می دهند که از هنرستان تاشکند، که برای شش مقام کلاس‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی دایر کرده و مشغول تدریس است، فارغ التحصیل شده‌اند.